کمردرد در کودکان چه دلایل و نشانه هایی دارد و چگونه درمان می شود؟

کمر درد در میان کودکان شایع است و به طور کلی با بزرگ شدن کودک ریسک بروز کمر درد افزایش پیدا می‌کند. در سن ۱۵ سالگی حدود ۲۰ تا ۷۰ درصد از کودکان از کمر درد شکایت می‌کنند. اگرچه در اکثر موارد کمر درد کودکان مشکلات حاد و جدی ارتباط ندارد گاهی اوقات اما عوامل مهمی در بروز آن نقش دارند. کشیدگی عضلات، آسیب دیدگی یا استفاده بیش از حد از بدن از دلایل شایع کمر درد محسوب می‌‌شوند. درمان کمر درد به علت بروز آن بستگی دارد. با توجه به آنکه مشخص کردن منبع درد کار دشواری است پزشک پس از انجام معاینات اولیه درخواست انجام عکس برداری توسط اشعه ایکس را می‌دهد تا اطلاعات کاملی را در این خصوص به دست بیاورد.

 علل کمر درد در کودکان شامل چه مواردی است؟

 در برخی از بازی‌هایی که کودکان انجام می‌دهند رقابت و تنش جسمانی بیشتر است که گاهی اوقات باعث بروز کمر درد خواهد شد.

اسپوندیلوزیس که نقص مفصل بین مهره‌ها نام دارد در میان کودکانی که به انجام تمریناتی از قبیل ژیمناستیک می‌پردازند و بدن خود را بیش از حد می‌‌کشند شیوع بالایی دارد.گاهی اوقات آسیب دیدگی بیشتر کمر باعث بروز اسپوندیلولیستزیس یا لغزش یک مهره روی مهره دیگر می‌‌شود که می‌‌تواند تا دوران نوجوانی نیز ادامه داشته باشد.نوجوانان و کودکانی که به انجام ژیمناستیک یا تمرینات سنگین می‌‌پردازند اغلب فشار زیادی را روی کمر، باسن و پاهای خود وارد می‌کنند. فشاری که به مهره‌ها وارد می‌شود باعث بروز شکستگی ستون فقرات لینک خواهد شد و به دیسک بین مهره‌ها آسیب می‌رساند.عفونت ستون فقرات در کودکان اختلالی است که باعث نگرانی پزشکان می‌شود. عفونت این قسمت با عوارض جدی همراه است و نیازمند تشخیص دقیق و به موقع است. عفونت ستون فقرات اغلب توسط انجام معاینه جسمانی و داده‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود. گاهی اوقات علائم و نشانه‌های التهاب حاصل از عفونت از قبیل قرمزی و تورم نیز روی سطح پوست قابل مشاهده هستند.یکی دیگر از نگرانی‌هایی که در خصوص کمر درد کودکان مطرح می‌‌شود وجود تومور در ستون فقرات آنها است. خوشبختانه کمر درد ناشی از تومور در ستون فقرات یک اختلال بسیار نادر است.کمر درد ناشی از استفاده نامناسب از کیف و کوله پشتی در سنین مدرسه بسیار شایع است و در این سنین کودکان به علت حمل کردن کیف سنگین به کمر خود آسیب می‌رساند و با مشکلات جدی مواجه می‌شوند. حمل کردن کیف سنگین فشار زیادی را به ستون فقرات کودکان وارد می‌کند زیرا اکثر کودکان کیف و کوله پشتی خود را روی یک شانه حمل می‌‌کنند و فشار حاصل از آن به طور برابر در ستون فقرات تقسیم نمی‌شود و کودک دچار کمر درد خواهد شد.

والدین کودکانی که دچار کمر درد هستند همیشه از به وجود آمدن یک مشکل حاد و جدی نگران هستند. اگرچه بدون شک کمر درد می‌‌تواند دلایل کاملا مهم و جدی داشته باشد تعداد زیادی از کودکان به علت آسیب دیدگی رباط یا عضله دچار کمر درد می‌‌شوند و در واقع هیچ گونه ناهنجاری ساختاری در ستون فقرات آنها وجود ندارد. برخی از علائم و نشانه‌های کمر درد که باید به آنها توجه شود به شرح زیر می‌باشند:

درد شبانه که باعث بیدار شدن کودک از خواب می‌شود.درد مزمن مداومعلائم و نشانه‌های بیماری عمومی از قبیل کاهش وزن، تب و لرز ادامه داشتن درد به مدت چند هفته علائم درد در کودکان کوچک پا درد، بیحسی و ضعف پاها این علائم هشدار دهنده ضرورتا به معنای وجود یک مشکل حاد نیست اما مراجعه به پزشک و ارزیابی کامل کودک کاملاً ضروری است. به عنوان مثال کمر درد ناشی از گرفتگی عضلات می‌تواند تا چند ماه ادامه داشته باشد اما در صورتی که علائم و نشانه‌های بیماری تا چند هفته طول بکشد بهتر است علت اصلی آن مشخص شود.

 عوارض کمر درد در کودکان شامل چه مواردی است؟

 در اکثر موارد کمر درد بدون نیاز به درمان بهبود پیدا می‌کند و هیچ گونه عوارض جانبی را به جا نمی‌گذارد. به طور کلی تشخیص علت اصلی درد کمر اهمیت بسیار زیادی دارد تا پزشک بتواند قبل از آنکه خیلی دیر شود به درمان کمر درد بپردازد در غیر این صورت ممکن است درد مزمن و دائمی شود و عوارضی از قبیل خم شدن کمر به سمت جلو را به دنبال داشته باشد. در صورتی که کودک به مدت طولانی دچار کمر درد شده باشد افسرده می‌‌شود و قادر نخواهد بود به انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود بپردازد که این مسئله در روح و روان و تاثیرات منفی خواهد گذاشت.

چگونه کمر درد در کودکان تشخیص داده می‌شود؟

هنگامی ‌که کودک را به علت کمر درد نزد پزشک می‌‌برید از شما در خصوص نحوه شروع کمر درد سوال می‌پرسد سپس به انجام معاینه جسمانی او خواهد پرداخت.

 بررسی سابقه پزشکی کودک

 پزشک از شما در خصوص سلامت عمومی کودک سوال می‌پرسد سوالات تخصصی را در خصوص درد کمر مطرح خواهد کرد. پاسخ که شما به سوالات پزشک می‌دهید و نتایج حاصل از معاینه جسمانی به او برای تشخیص علت اصلی بروز کمر درد در کودک کمک خواهد کرد. پزشک از شما در خصوص زمان شروع درد ارتباط آن با آسیب دیدگی احتمالی یا انجام یک فعالیت جسمانی و مواردی از این قبیل سوال خواهد پرسید. سپس از شما می‌پرسد که آیا ملی وجود دارد که باعث بهتر شدن یا بدتر شدن کمر درد کودک شود یا خیر آیا حرکت یا کاری وجود دارد که باعث تسکین درد کودک شود یا خیر؟ نحوه توصیف درد توسط کودک اهمیت بسیار زیادی دارد به همین دلیل از کودک می‌‌خواهد نحوه احساس درد شدت آن و تداخل آن با انجام فعالیت‌های روزمره و امور مدرسه را توضیح دهد. در صورتی که کمر درد به پا نیز انتشار یابد به این معنا است که یکی از اعصاب ناحیه ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته است.

 انجام معاینه جسمانی

 پزشک در هنگام انجام معاینه جسمانی با دقت به بررسی عضلات استخوان‌ها و اعصاب ناحیه کمر می‌‌پردازد سپس به بررسی موارد زیر خواهد پرداخت:

پزشک ستون فقرات و مهره‌های آن را بررسی می‌‌کند تا بتوانند بدون هرگونه بد شکلی و اختلال را در این ناحیه تشخیص دهد. افزایش انحنای کمر یا خم شدن آن به یک سمت یک علامت بسیار مهم است. سپس نحوه راه رفتن و حالت بدن کودک توانایی خم کردن انگشتان پا به سمت جلو خم کردن آنها به سمت راست و چپ را نیز بررسی خواهد کرد. اختلال در راه رفتن می‌تواند به معنای وجود مشکل در مفاصل ستون فقرات باشد.هرگونه مشکلی که در دیسک بین مهره‌ای وجود داشته باشد می‌‌تواند به اعصاب موجود در ستون فقرات فشار وارد کند به همین دلیل پزشک و انجام آزمایشات خاصی خواهد پرداخت. پزشک از کودک می‌‌خواهد که به صورت دمر دراز بکشد و پای خود را بالا بیاورد تا بتواند عکس العمل پاهای او را ارزیابی کند.در مرحله بعد به بررسی وضعیت عضلات کمر و ناحیه پا می‌پردازد. سفتی و خشکی عضلات کمر یا عضلات همسترینگ در قسمت پشت ران به این معنا است که کودک سعی می‌‌کند از انجام دادن حرکات یا حالاتی که باعث بروز درد کمر می‌‌شود خودداری نماید. سفتی و گرفتگی عضلات می‌تواند به معنای آسیب دیدگی عضله از قبیل کشیدگی آن باشد.سپس پزشک به بررسی حالت تعادل، انعطاف پذیری، هماهنگی و قدرت عضلات کودک می‌‌پردازد تا اطمینان حاصل کنند که هیچ گونه مشکلی در این خصوص وجود ندارد.

عکس برداری از کمر

گاهی اوقات پزشک از انجام معاینه جسمانی درخواست عکس برداری از ناحیه کمر را می‌دهد تا اطلاعات جامع و کاملی را به دست بیاورد. عکس برداری توسط اشعه ایکس روشی است که می‌تواند تصاویر خوبی را در خصوص ساختارهای استخوانی از ستون فقرات در اختیار پزشک قرار دهد و مشکلاتی از قبیل شکستگی، در رفتگی و مواردی از این قبیل را نشان دهد.اسکن استخوان روشی است که در آن ماده حاجب به درون رگ تزریق می‌شود سپس به کمک یک دوربین وضعیت بدن بیمار ارزیابی می‌گردد و وجود هرگونه التهاب، عفونت، تومور یا شکستگی نشان داده خواهد شد. از آنجایی که آناتومی ستون فقرات بسیار پیچیده است و اختلالات این ناحیه در عکس برداری توسط اشعه ایکس مشاهد قابل مشاهده نیستند اسکن استخوان به یک روش سودمند تبدیل شده است.سی تی اسکن روشی است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای تهیه تصاویر سه بعدی استفاده می‌کند و هر چیزی که در عکس برداری توسط اشعه ایکس قابل مشاهده نبوده است را در اختیار پزشک قرار خواهد داد. سی تی اسکن برای بررسی ساختار پیچیده ستون فقرات بسیار سودمند است.اسکن ام آر آی یک روش عکس برداری بسیار ارزشمند است زیرا اطلاعات کاملی را در خصوص استخوان‌ها، و بافت‌های نرم ستون فقرات در اختیار پزشک قرار می‌‌دهد. می‌‌توان از این روش برای مشاهده طناب نخاعی، ریشه اعصاب، دیسک یا سایر بافت‌های نرم بدن استفاده کرد.

 کمر درد در کودکان چگونه درمان داده می‌شود؟

 درمان کمر درد در کودکان به علت شدت بروز آن بستگی دارد برخی از روش‌هایی که می‌‌تواند به کاهش درد کمر کمک کنند به شرح زیر می‌باشند:

 مصرف دارو

 پزشک مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از قبیل ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن و غیره را برای تسکین درد کودک تجویز خواهد کرد. این داروها می‌‌توانند به تسکین درد کمر و حرکت کردن کودک کمک کنند اما در صورتی که مصرف این داروها نتواند باعث تسکین کمر درد کودک شود پزشک دوز قوی‌تر داروهای مسکن را برای کودک تجویز خواهد کرد.

 استفاده از کمپرس سرد و گرم

 استفاده منظم از کمپرس سرد در طول روز می‌‌تواند به تسکین کمر درد کودک و التهاب کمر ناشی از آسیب دیدگی کمک کند. سعی کنید روزی چند بار و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه از کمپرس سرد استفاده کنید برای این کار باید یخ را درون یک کیسه پلاستیکی بریزید سپس آن را درون یک تکه پارچه قرار دهید و روی کمر کودک بگذارید تا از سوختگی پوست او جلوگیری شود. پس از چند روز از کمپرس گرم استفاده کنید و کیسه آب گرم یا پد گرمایی را روی کمر کودک بگذارید تا باعث شل شدن عضلات کمر و افزایش جریان خون رسانی به این ناحیه شود. استفاده از حمام آب گرم نیز می‌‌تواند به کاهش درد کمر کمک کند. به منظور جلوگیری از سوختگی و آسیب دیدگی بافت‌های کمر هرگز اجازه ندهید که کودک شما روی پد گرمایی بخوابد.

 فیزیوتراپی

 متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به کودک نحوه نشستن، ایستادن و راه رفتن به طور صحیح را یاد دهد تا ستون فقرات خوب در حالت مناسبی قرار بگیرد و به آن قسمت فشار وارد نشود. همچنین تمریناتی را به کودک یاد می‌دهد که به تقویت عضلات مرکزی که وظیفه محافظت از کمر را برعهده دارند کمک خواهد کرد. تقویت عضلات مرکزی بهترین روش برای پیشگیری از بروز کمر درد در آینده است.

 درمان دستی

ماساژ دادن کمر به مدت ۱۰ هفته و یک بار در طول هفته می‌تواند به کاهش درد کمر و بهبود عملکرد افرادی که دچار کمر درد هستند کمک کند. مزایای حاصل از درمان دستی تا ۶ ماه باقی خواهد ماند اما پس از یک سال از بین می‌رود. ماساژ ستون فقرات یک روش سودمند است اما باید توسط متخصص درمان دستی انجام شود تا درد حاصل از مشکلات ساختاری ستون فقرات بهبود یابد و بیمار بتواند توانایی حرکتی خود را به دست بیاورد.

 تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست

 تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یک روش درمانی دیگر است که پزشک برای تسکین کمر درد پیشنهاد می‌کند. در این روش امواج خفیف الکتریکی از طریق پوست به سمت عصب هدایت می‌‌شود تا از ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری گردد.

 بیوفیدبک

 بیوفیدبک روشی است که از یک دستگاه خاص برای باز آموزی مغز در خصوص کنترل نحوه پاسخ دهی به درد استفاده می‌کند. در این روش بیمار نحوه کنترل نفس کشیدن، ضربان قلب، جریان خون و رفع تنش عضلات را یاد خواهد گرفت.

 تزریق در نخاع

 گاهی اوقات پزشک برای تسکین بیمار به انجام تزریق دارو در نخاع می‌پردازد و از انواع مختلفی از داروها برای تسکین درد کمر استفاده خواهد کرد. به عنوان مثال تزریق کورتیکواستروئید می‌‌تواند به کاهش التهاب و درد حاصل از آن کمک کند. پزشک بر اساس نوع دارویی که تزریق می‌کند تعداد دفعات تزریق آن را محدود خواهد کرد تا ریسک بروز عوارض جانبی کاهش پیدا کند.

چگونه می توان از کمردرد کودکان جلوگیری کرد

کمر درد کودکان اغلب با درست نشستن و ایستادن بهبود پیدا می‌کند. برداشتن اشیا به طور صحیح و اجتناب از انجام حرکات تکراری که باعث کشیدگی ستون فقرات می‌شود می‌‌تواند از بروز کمر درد پیشگیری نماید. کمک کردن به کودک برای نداشتن هرگونه استرس بهترین کاری است که والدین می‌‌توانند در حق کودک خود انجام دهند زیرا سلامت روان با درد کمر ارتباط نزدیکی دارد. معمولا حمل کردن کوله پشتی باعث کمر درد می‌شود به همین دلیل والدین باید اطمینان حاصل کنند که کوله پشتی فرزند آنها سنگین نیست و وزن آن به طور یکسان بین شانه و کمر آنها تقسیم شده است. بهتر است برای کودک خود کیفی تهیه کنید که حمل کردن آن ساده باشد. شنا کردن یک ورزش سودمند است که می‌‌تواند به تقویت بدن و جلوگیری از بروز کمر درد کمک کند. کودک خود را برای ورزش کردن تشویق کنید اما در این خصوص کاملا احتیاط کنید زیرا ورزش بیش از حد نیز برای بدن ضرر دارد.

تهیه و تائیدکننده : مربی بهداشت – خانم دادپور